برنامه ریزی مالی شخصی چیست؟
دوست دارم اولین پست این وب سایت مربوط به برنامه ریزی مالی شخصی باشد. چون انقدر موضوع جذاب و مهمی است که نه تنها روی مسائل مالی زندگی تاثیر دارد بلکه در تمامی جنبه های زندگی تاثیرش را می بینید. حتماً برای شما هم پیش آمده که در یکی از شرایط زیر باشید:
- هدف های بزرگی در ذهن داشته باشید اما چالش های مالی و وضعیت اقتصادی مانع رسیدن به اهدافتان شوند.
- آخر ماه از خودتان بپرسید هیچ چیز خاصی نخریدم ولی پولم تمام شده.
- درآمد بالایی داشته باشید ولی در شرایط بحرانی مثل ترک محل کار یا بیماری دچار مشکل مالی شوید و مجبور شوید پول قرض بگیرید.
- تصمیم گرفته باشید که بصورت ماهانه مبلغی را پس انداز کنید ولی بعد چند ماه به روال قبل بازگشتید.
تمام شرایط بالا به نوعی مرتبط با نداشتن برنامه ریزی مالی مدون است (نه به عنوان تنها عامل بلکه به عنوان یکی از مهم ترین عوامل). به همین دلیل تصمیم گرفتم در این پست و شاید در قالب چند پست مجزا به این موضوع بپردازم.
تعریف برنامه ریزی مالی شخصی
در منابع مختلف تعاریف متعددی ارائه شده که خیلی متفاوت نیستند. من قصد دارم به تعریف ارائه شده توسط بیلینگسلی، گیتمن و جونک در کتابشان به نام PFIN اشاره کنم. (+)
برنامه ریزی مالی شخصی یک فرایند سیستماتیک است که به منظور دستیابی به اهداف مالی به مهمترین جنبه های مالی زندگی افراد می پردازد.
همانطور که مشخص است، چند عبارت کلیدی در این تعریف وجود دارد که باید جداگانه بررسی شوند.
فرآیند سیستماتیک:
تعاریف متعددی از فرایند، خصوصاً فرایند در کسب و کار، ارائه شده. قرار نیست در اینجا خیلی تخصصی به بحث فرایند و سیستم بپردازیم ولی در قالب یک تعریف ساده می توان گفت فرایند مجموعه ای از فعالیت ها و اقدامات مرتبط و به هم پیوسته است که به منظور دستیابی به یک هدف مشخص و رسیدن به یک خروجی مشخص انجام می گیرند. (+)
سیستم مجموعه ای از اجزاء است که در راستای رسیدن به هدفی خاص با هم در تعامل اند و برهم اثر می گذارند. (+)
در نتیجه بر اساس تعاریف ارائه شده می توان اینطور برداشت کرد که برنامه ریزی مالی شخصی باید شامل چند ویژگی زیر باشد:
- دارای اجزاء مختلف و مرتبط به هم است.
- یک فرایند است. به این معنی که می توان گام های مختلفی برای آن تعریف کرد.
- برای رسیدن به هدف خاصی تدوین می شود. پس پیش نیازش این است که هدفی وجود داشته باشد.
- در فرایند خروجی اهمیت دارد. پس مهم است خروجی مدنظر بصورت شفاف تعریف شود، برای آن هدف گذاری شود و بطور مداوم اندازه گیری و پایش گردد.
دستیابی به اهداف مالی:
برنامه ریزی مالی شخصی را می توان نقشه راهی برای دستیابی به اهداف مالی دانست. در نتیجه پیش نیاز برنامه ریزی مالی، داشتن اهداف مالی مشخص است. همانطور که می دانید هدف گذاری مالی یک بخش از هدف گذاری فردی است. هدف گذاری بخش های مختلفی دارد. از جمله اهداف سلامتی، اهداف مالی، اهداف ارتباطی، اهداف مهارتی. صورت های مالی شخصی (که یکی از ابزارهای برنامه ریزی مالی است) نشان دهنده مبدا شما است. اینکه اکنون در چه وضعیتی قرار دارید. اهداف مالی مقصدی است که قصد رسیدن به آن را دارید و برنامه ریزی مالی مثل یک نقشه راه، مسیر رسیدن از مبدا به مقصد را به شما نشان می دهد.
فرایند برنامه ریزی مالی شخصی
فرایند ارائه شده در منابع مختلف تفاوت چندانی ندارند و در اکثر اوقات تفاوت صرفا در تقدم و تاخیر برخی از مراحل یا عنوان مراحل است. در اینجا من از فرایند ارائه شده در کتاب PFin اشاره می کنم. (+)
این فرایند شامل 6 مرحله به شرح زیر است:
1. تعریف اهداف مالی
2. تدوین برنامه مالی و استراتژی برای دستیابی به اهداف
3. پیاده سازی برنامه مالی و استراتژی تدوین شده
4. تهیه و اجرای بودجه بصورت دوره ای برای نظارت و کنترل فرایند در راستای رسیدن به اهداف
5. استفاده از صورت های مالی برای ارزیابی نتایج برنامه و بودجه و انجام اقدامات اصلاحی در صورت نیاز
6. باز تعریف اهداف و بازنگری در برنامه و استراتژی ها در صورت تغییر شرایط شخصی
گام های اجرایی برنامه ریزی مالی شخصی
برخی از مواردی که در فرایند برنامه ریزی مالی اشاره شد شاید خیلی تئوریک به نظر برسد و نیاز به توضیح و تفسیر داشته باشد. اگر بخواهم همین موارد را به زبانی خودمانی تر و ساده بیان کنم، می توان گام های این فرایند را بصورت زیر بیان کرد:
- تعیین اهداف مالی
- تعریف سیستمی جهت ثبت تراکنش های روزانه
- تهیه صورت های مالی شخصی
- بودجه ریزی
- تهیه داشبورد مدیریتی
- نظارت و بهبود مستمر سیستم
بخش های اصلی برنامه ریزی مالی شخصی
برنامه مالی نقشه راهی برای دستیابی به اهداف مالی است. برای رسیدن به این اهداف باید جنبه های مختلفی از برنامه ریزی مالی را در نظر گرفت. اصلی ترین بخش های یک برنامه مالی به شرح زیر است:
- برنامه تملیک دارایی (Asset Acquisition Planning)
- برنامه ریزی بدهی ها (Liability Planning)
- برنامه ریزی بیمه (Insurance Planning)
- برنامه ریزی پس انداز و سرمایه گذاری (Saving and Investment Planning)
- برنامه ریزی مزایای کارمندی (Employee Benefit Planning)
- برنامه ریزی مالیات (Tax Planning)
- برنامه ریزی بازنشستگی (Retirement Planning)
- تخصیص، جابجایی اموال و مرگ (Estate Planning)
از سوی دیگر می توان بخش های اصلی برنامه ریزی مالی را به تفکیک مهم ترین ابزارهای مورد استفاده در این فرایند نیز بررسی کرد:
- هدف گذاری مالی (به عنوان پیش نیاز و نه به عنوان بخشی از فرایند برنامه ریزی)
- صورت جریان نقدی (تقریبا مشابه صورت سود و زیان کسب و کارها که شامل لیست درآمدها و هزینه هاست)
- ترازنامه شخصی
- بودجه ریزی
- گزارشات دوره ای
- بازنگری و اصلاح برنامه
مزایای برنامه ریزی مالی شخصی
مهم ترین مزایایی که می توان به آن ها اشاره نمود عبارتند از:
- بهبود استاندارد زندگی
- هوشمندانه خرج کردن
- دستیابی به اهداف مالی
- امنیت مالی
- کاهش سطح استرس
- بهبود تصمیم گیری
از بین این موارد دوست دارم کمی درباره کاهش سطح استرس صحبت کنم. منبع اصلی استرس منابع محدود است (+). از مهمترین منابعی که در دسترس ما است می توان به زمان و پول اشاره کرد. بر این اساس می توان دریافت که مدیریت بهتر روی این منابع محدود می تواند به کاهش استرس منجر شود. از آن جا که پول یکی از منابع ارزشمند در دسترس ما است و برنامه ریزی مالی روشی برای کنترل بهتر این منبع، در نتیجه می توان به رابطه بین برنامه ریزی مالی و سطح استرس پی برد.
برنامه ریزی مالی شخصی در دانشگاه ها
درباره اهمیت یادگیری این مهارت برای دانشجویان تحقیقات زیادی انجام شده که می توان به مقاله ای تحت عنوان “مهارت مدیریت مالی شخصی دانشجویان دانشگاه و تجربه مالی آن ها در طول پاندمیک کرونا” اشاره کرد (+). در نتیجه این تحقیق ذکر شده که اکثر دانشجویان بودجه تعیین شده ای ندارند، پیش از دریافت حقوق بعدی پولشان تمام می شود، پس اندازی برای مواقع ضروری و درمانی پیش بینی نشده ندارند و برای گذران زندگی تا پایان ماه از دوستان و آشنایان پول قرض می گیرند.
عدم آشنایی اکثر دانشجویان با این مبحث در کنار ضرورت این مهارت باعث گنجانده شدن این درس در لیست دروس بسیاری از دانشگاه های مطرح دنیا خصوصا در مقطع کارشناسی شده است. در ادامه برخی از این دانشگاه ها به همراه اطلاعات و منابع دوره لیست شده اند:
1. دانشگاه آریزونا (Arizona State University)- W.P. Carey School of Business
عنوان درس: مدیریت مالی شخصی (Personal Finance Management)
کتاب درسی:
- (+) PFIN7; Gitman, Joehnk & Billingsley; Cengage Learning; 2017
2. دانشگاه کارولینای جنوبی (University of South Carolina)
عنوان درس: مقدمه ای بر مالی شخصی (Introduction to Personal Finance)
کتاب درسی:
- (+) PFIN7; Gitman, Joehnk & Billingsley; Cengage Learning; 2017
3. دانشگاه راتگرز (Rutgers University)
عنوان درس: مالی برای موفقیت شخصی و شغلی ( Finance for Personal and Professional Success)
کتاب درسی:
- Introduction to Personal Finance: Beginning your financial journey, 1st Edition, John Grable and Lance Palmer, Wiley publishing (+)
- Understanding the Mathematics Of Personal Finance, Dworsky, L. N., Wiley, 2009 (+)
4. دانشگاه تگزاس (Texas Tech University)
عنوان درس: مقدمه ای بر مالی شخصی ( Introduction to Personal Finance)
کتاب درسی:
- Personal Finance: Turning Money into Wealth, Arthur J.Kewon, Pearson College Div (+)
5. دانشگاه کالیفورنیا (Texas Tech University)
عنوان درس: مدیریت مالی شخصی (Personal Financial Management)
کتاب درسی:
- Personal Finance 15th Edition, Jack R. Kapoor, Les R. Dlabay, Robert J. Hughes (+)