چطور ثروتمند شویم؟ چطور در یک هفته به اهداف مالی خود دست یابیم؟ حتی چگونه پولدار شویم در منزل :)) این موارد فقط چند تا از جست و جوهای رایج در وب فارسی است. وقتی کمی درباره ترند و میزان جست و جوی این سوالات تحقیق کردم به این نتیجه رسیدم که با این حجم از مقالات و اطلاعات زرد جای اطلاعات علمی در حوزه مدیریت مالی شخصی خالی است. در واقع چنین سوالاتی ناشی از فقدان سواد مالی است که احتمالا مقصر اصلی آن سیستم آموزشی ما است. همانطور که در پست ، برنامه ریزی مالی شخصی اشاره کردم، مدیریت مالی شخصی یک فرایند است نه یک یا چند رویداد. این فرایند در تمام عمر ما، از زمانی که اولین پول تو جیبی را می گیریم تا زمان مرگ ادامه دارد. با این اوصاف تکنیک های جادویی ثروتمند شدن در چند هفته و دستیابی به اهداف مالی با کمترین زحمت صرفا چند ترفند بازاریابی و سئو برای جلب توجه شماست.
با این مقدمه قصد دارم به پنج نکته طلایی درخصوص مدیریت مالی شخصی اشاره کنم. برای استفاده بهتر از این نکات توجه داشته باشید که برخی از این موارد ،مانند تعریف اهداف، جزئی از مراحل فرایند مدیریت مالی شخصی هستند و برخی دیگر به عنوان تکنیک و یا توصیه به یادگیری یک مهارت است. هدف من از جدا کردن این پنج نکته طلایی، تاکیید بر اهمیت آن ها و آشنایی بیشتر شما با برخی اصطلاحات است. در نتیجه توصیه میکنم این نکات در قالب فرایند برنامه ریزی مالی شخصی استفاده شود.
1. تعیین اهداف شفاف و واقع بینانه
تعیین اهدافی شفاف و واقع بینانه سنگ بنای یک برنامه ریزی مالی عالی است. رسیدن به مقصد بدون اینکه دقیقا مقصد را بدانیم غیر ممکن است. اهداف مالی دقیقا همانند مقصد و برنامه ریزی مالی نقشه راه رسیدن به این مقصد است. با تعیین اهداف بلند مدت (7 تا 10 ساله) شروع کنید و بر اساس آن اهداف میان مدت و کوتاه مدت (1 ساله) خود را مشخص کنید. نکته مهم درباره تعیین اهداف مالی، مشخص و کمی بودن آن است. برای مثال صرف بیان اینکه “در 10 سال آینده خانه بزرگی بخرم” کافی نیست. بلکه باید مبلغ مورد نیاز برای خرید خانه مدنظر مشخص باشد که این عدد خود وابسته به متراژ، منطقه و نرخ رشد قیمت مسکن در 10 سال آینده است. درنظر گرفتن این مفروضات برای تعیین اهداف مالی ضروری است.
اولویت بندی اهداف
با توجه به محدود بودن منابع، اولویت بندی اهداف از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از خودتان بپرسید که دستیابی به کدام یک از اهداف مالی بیشترین تاثیر را بر کیفیت زندگی شما خواهد گذاشت. برای اولویت بندی اهداف می توانید از روش مقایسه دو به دوی اهداف استفاده کنید. در هر مقایسه فرض کنید که اگر قرار باشد فقط به یکی از این دو هدف برسید، کدام را انتخاب خواهید کرد.
2. شناخت الگوی هزینه ای خود
شناخت الگوی هزینه های ماهانه یکی از مهم ترین مراحل فرایند برنامه ریزی مالی است. این مرحله باید قبل از هرگونه بودجه ریزی انجام شود. درک اینکه عادات هزینه ای شما چیست تاثیر زیادی بر نوع بودجه ریزی و برنامه ریزی شما دارد.
دسته بندی درآمدها و هزینه ها
برای شروع یک لیست از دسته بندی درآمدها و هزینه های خود تهیه کنید. در ابتدا نیازی نیست این لیست کامل و بی نقص باشد و به مرور تکمیل خواهد شد. برای مثال دسته بندی های درآمدی می تواند به این صورت باشد: حقوق ماهانه، پول تو جیبی، درآمد حاصل از سرمایه گذاری. همچنین دسته بندی هزینه ها می تواند شامل مواردی از جمله خوراک، پوشاک، حمل و نقل، اجاره خانه و … باشد.
ثبت تراکنش ها
بعد از تعریف دسته بندی درآمدها و هزینه ها، باید تمامی تراکنش های روزانه ثبت شوند. منظور از تراکنش هر پولی است که از جیب ما خارج می شود (هزینه ها یا سرمایه گذاری) یا به جیب ما وارد می شود (درآمدها). تراکنش ها را در قالب دسته بندی های تعریف شده در مرحله قبل به همراه تاریخ انجام تراکنش ثبت می کنیم.
ابزارهای مختلفی برای ثبت تراکنش ها وجود دارد. از این میان می توان به اپلیکیشن های مدیریت مالی شخصی، نرم افزارهای صفحه گسترده مثل اکسل و گوگل شیت و نرم افزار یادداشت تلفن همراه اشاره کرد.
اینکه از چه ابزاری استفاده کنید کاملا سلیقه ای است و مهم این است که با ابزاری کار کنید که بیشترین میزان راحتی و انعطاف را برای شما به همراه داشته باشد. اما بر اساس تجربه شخصی دو توصیه مهم در انتخاب ابزار ثبت تراکنش ها دارم:
- هر تراکنش را حتما در لحظه وقوع ثبت کنید. با توجه به این نکته ابزاری که انتخاب می کنید باید در هر لحظه در دسترس باشد. بدین ترتیب نرم افزار یادداشت تلفن همراه می تواند گزینه مناسبی باشد.
- ثبت نهایی تراکنش ها در نرم افزار تحت وب یا فضای ابری (Cloud) باشد. بدین منظور توصیه من گوگل شیت است.
3. تعیین بودجه برای درآمدها و هزینه ها
تعریف بودجه به معنی خساست به خرج دادن برای جزئی ترین هزینه ها نیست بلکه مرحله ای از فرایند برنامه ریزی مالی شخصی است که پول ما را به سمت آیتم هایی که اهمیت بیشتری دارد هدایت می کند.
بودجه ریزی ارتباط نزدیکی با نکته قبلی، یعنی شناخت الگوهای هزینه ای دارد. با ثبت و کنترل هزینه ها در طول زمان، متوجه الگوی هزینه کرد خود خواهیم شد و بر اساس آن می توانیم برای آینده بودجه ریزی کرده و در صورت نیاز تغییراتی در الگوی مخارجمان ایجاد کنیم.
استفاده از قانون 20-30-50 در بودجه ریزی
قانون 20-30-50 چارچوبی ساده و کاربردی برای بودجه ریزی خصوصا در شروع کار است. بر اساس این قانون 50% هزینه های شما باید صرفه هزینه های ضروری شود. منظور از هزینه های ضروری هزینه هایی است که امکان حذف آن ها وجود ندارد. مانند اجاره خانه، خوراک و حمل و نقل. 30% از هزینه ها باید به خواسته ها و تفریح اختصاص داده شود. مثلا کافه و رستوران یا مسافرت. در نهایت 20% از هزینه ها صرف پس انداز و سرمایه گذاری می شود.
در ادبیات مالی و حسابداری استفاده از عنوان هزینه برای پس انداز و سرمایه گذاری درست نیست. ولی فعلا این مورد را نادیده بگیرید و برای سادگی کار، هر خروج پول از جیبمان را هزینه و هر ورود پول به جیبمان را درآمد می نامیم.
4. صندوق پس انداز اضطراری تشکیل دهید (Emergency Fund)
تشکیل صندوق پس انداز اضطراری یا صندوق روز مبادا از اولین قدم هایی است که در برنامه ریزی مالی شخصی باید برداشته شود. مبلغ این صندوق برای استفاده در شرایط اضطراری نظیر از دست دادن شغل، بیماری و موارد مشابه است.
چقدر در صندوق اضطراری پول پس انداز کنیم؟
در منابع مختلف قوانین متفاوتی برای میزان پس انداز در صندوق اضطراری عنوان شده. به عنوان قاعده کلی می توان گفت بین سه تا شش ماه هزینه های خود را در صندوق اضطراری پس انداز کنید. برخی از منابع صرفا به پس انداز به اندازه شش ماه هزینه های اضطراری توصیه می کنند درحالی که برخی دیگر توصیه می کنند شش ماه از تمامی هزینه های خود را پس انداز کنید.
بر اساس تجربه شخصی، توصیه من پس انداز شش ماه تمامی هزینه ها شامل هزینه های ضروری و تفریح است.
5. نحوه سرمایه گذاری کردن را بیاموزید
همانطور که در بخش دسته بندی هزینه ها اشاره کردم، بخشی از هزینه های شما مربوط به پس انداز و سرمایه گذاری است. این پس انداز می تواند در قالب نگه داشتن پول زیر بالشت، سپرده بانکی یا انواع ابزارهای مالی باشد. اما چرا یادگیری نحوه سرمایه گذاری ضروری است؟ چون هدف نهایی ما این است که پولمان بجای ما کار کند. به این ترتیب شما می توانید با صرف زمان کمتر پول بیشتری بدست بیاورید و این تنها با یادگیری روش های سرمایه گذاری امکان پذیر است. حتی تصمیم اینکه صندوق پس انداز اضطراری شما در چه قالبی باشد مهم است. مثلا یک سپرده بانکی را به این پس انداز اختصاص دهیم یا از صندوق های درآمد ثابت قابل معامله در بورس استفاده کنیم؟ در نتیجه شناخت انواع ابزارهای سرمایه گذاری و استراتژی های مختلف سرمایه گذاری می تواند تاثیر مهمی بر برنامه ریزی مالی شخصی شما داشته باشد.