ساخت یک سبد سرمایهگذاری متعادل، نقطه‌ی شروع هوشمندانه برای هر سرمایه‌گذار است؛ چه تازه‌کار باشید و چه نیمه‌حرفه‌ای، یک پرتفوی متعادل، با ترکیب درست دارایی‌ها، به شما کمک می‌کند تا ریسک را کاهش دهید و بازدهی بلند مدت پایدارتری تجربه کنید.
در این مقاله، به اصول اساسی ساخت یک سبد متعادل در ایران می‌پردازیم.
📌 اگر هنوز سرمایهگذاری را شروع نکرده‌اید، پیشنهاد می‌کنم ابتدا پست «چگونه اولین سرمایهگذاری خود را انجام دهیم؟» را مطالعه کنید.
مرحله ۱: اهداف سرمایهگذاری خود را مشخص کنید
«هدف‌گذاری شفاف، گام اول در ساخت هر پرتفوی موفق است». (+)
انواع اهداف:
- حفظ ارزش پول در برابر تورم (مانند خرید طلا یا ملک)
- رشد بلندمدت سرمایه (مثل سرمایهگذاری در سهام یا صندوق‌های سهامی)
- درآمدزایی پایدار (مثل اوراق، صندوق‌های درآمد ثابت یا خرید و اجاره دادن مسکن)
- اهداف خاص (مثل خرید خانه، بازنشستگی، تحصیل)
📌 مثال: اگر هدف‌تان خرید خانه در ۵ سال آینده است، بهتر است بیشتر از دارایی‌های پایدار و کم‌نوسان استفاده کنید، نه رمزارزها یا سهام پرریسک.
مرحله ۲: تعیین افق زمانی و سطح ریسک‌پذیری
منابع مختلف از جمله Business Insider توصیه می‌کند که پرتفو باید به شدت وابسته به مدت‌زمان سرمایهگذاری و ریسک‌پذیری شما باشد.
راهکار ساده:
- کوتاه‌مدت (زیر ۲ سال): دارایی‌های امن و نقدشونده مثل سپرده بانکی، اوراق، صندوق درآمد ثابت
- میان‌مدت (۲ تا ۵ سال): ترکیبی از درآمد ثابت، طلا، ارز
- بلندمدت (بالای ۵ سال): تمرکز بیشتر روی سهام، املاک و دارایی‌های رشد محور
سنجه ریسک:
قانون سرانگشتی «۱۰۰ منهای سن»
اگر ۳۵ سال دارید، حداکثر ۶۵٪ پرتفوی می‌تواند ریسکی (سهام، ارز دیجیتال) باشد.
در مجموع چیزی که تشکیل پرتفو را دشوار می‌کند، درنظر گرفتن همزمان دو عامل سطح ریسک و افق زمانی است. در صورتی که دانش یا زمان کافی برای تحلیل و تشکیل پرتفو مطابق با اهداف، سطح ریسک‌پذیری و افق زمانی مدنظر را ندارید، توصیه می‌کنم از مشاوران سرمایهگذاری کمک بگیرید.
مرحله ۳: تخصیص دارایی بر اساس نوع دارایی‌ها
در برخی منابع چارچوبی ساده برای ترکیب دارایی‌ها ارائه شده که به شرح زیر است:
| نوع دارایی | کارکرد | نمونه |
| دارایی رشدی (Growth Asset) | رشد سرمایه در بلند مدت | سهام، صندوق سهامی، ارز دیجیتال |
| دارایی درآمدی (Income Asset) | درآمد پایدار و حفظ سرمایه | سپرده بانکی، صندوق درآمد ثابت |
| ذخیره ارزش (Store of Value) | حفظ قدرت خرید در برابر تورم | طلا، مسکن، ارز، خودرو |
باید به این نکته توجه داشت که هر یک از دارایی‌های ارائه شده در جدول فوق، بر اساس شرایط اقتصادی کشور و وضعیت بازارهای مالی، می‌توانند در دسته متفاوتی قرار گیرند و دسته‌بندی فوق مطلق نیست.
مرحله ۴: انتخاب ابزار مناسب برای هر دارایی
سهام و صندوق‌ها:
می‌توانید از صندوق‌های سهامی به شکل صدور و ابطالی یا ETFها (صندوق‌های قابل معامله در بورس) و سهام شرکت‌های بنیادی استفاده کنید. از بین انواع صندوق‌ها، توصیه من معمولا سرمایهگذاری در ETFها است.
سامانه فیپیران بهترین منبع برای مقایسه صندوق‌هاست.
طلا و ارز:
سرمایهگذاری در طلا به اشکال مختلف از جمله سکه فیزیکی، طلای آب‌شده یا صندوق‌های طلا امکان‌پذیر است.
در خصوص ارز باید بگم که من معمولا توصیه به خرید ارز نمی‌کنم. معمولا توصیه من سرمایهگذاری در دارایی‌هایی است که وابستگی مستقیمی با ارز دارند (مانند طلا یا سهام دلاری). اما در صورتی که تمایل دارید حتما بخشی از پرتفو به ارز تخصیص داده شود، پیشنهاد می‌کنم به جای خرید اسکناس، تتر خریداری نمایید.
مسکن و خودرو:
اگرچه نقدشوندگی پایین‌تری دارند، ولی در ایران از دارایی‌های رایج ذخیره ارزش هستند. پیشنهاد می‌شود بیش از ۱۵–۲۰٪ سبد را به آن‌ها اختصاص ندهید. همچنین سرمایهگذاری در این دارایی‌ها به دانش و مهارت خاصی نیاز دارد و معمولا برای میزان سرمایه بالا توصیه می‌شود. یکی از ابزارهای جایگزینی که چند سالی است در بازار ایران هم رونمایی شده، صندوق‌های املاک و مستغلات است که امکان سرمایهگذاری در املاک با سرمایه اندک را ممکن می‌کند.
مرحله ۵: تنوع‌بخشی هوشمندانه
تنوع، کلید کاهش ریسک است.
در ایران، تنوع بین 7 گروه دارایی توصیه می‌شود:
- سهام / صندوق‌های سهامی
- درآمد ثابت
- طلا
- ارز
- رمزارزها
- مسکن
- خودرو
🔹 نکته: برای حجم سرمایه اندک، می‌توانید از صندوق‌های مختلط برای تنوع راحت‌تر استفاده کنید.
مرحله ۶: پایش و بازتنظیم سبد
حداقل هر ۶ ماه یک‌بار سبدتان را بازبینی و در صورت نیاز، تعادل آن را بازگردانید.
مثلاً اگر طلا رشد زیادی کرده و الان ۴۰٪ سبد را گرفته، باید بخشی از آن را بفروشید و دوباره در سایر دارایی‌ها پخش کنید.
سوالات متداول (FAQ)
۱. آیا صندوق‌های سرمایهگذاری برای مبتدی‌ها مناسب‌اند؟
بله، به‌ویژه برای افرادی که وقت یا دانش تحلیل بازار را ندارند.
۲. آیا لازم است همیشه دارایی هایی مثل خودرو یا ملک در سبد باشد؟
نه الزامی نیست، اما در شرایط تورمی ایران می‌توانند نقش مکمل خوبی داشته باشند.
۳. چطور بفهمیم ترکیب سبدمان اشتباه است؟
اگر یک دارایی بیش از حد بزرگ شود یا با افت شدید کل سبد ضربه ببیند، باید آن را متعادل کنید.